ნონა სუვარიანი, თბილისი

წმინდა ნორაშენის ეკლესიის გამო, რომელიც თბილისში, ლესელიძის  ქუჩაზე მდებარეობს ვითარება კიდევ ერთხელ დაიძაბა. ამ ტერიტორიაზე ერთ ეზოში ორი ეკლესიაა, წმინდა ნორაშენის და მართლმადიდებული ჯვრის მამის.  16 ნოემბერს  ჯვრის მამის მღვდელმა მამა ტარიელმა (სიკინჭელაშვილი) დააპირა ეზოში მდებარე ორი  სომეხი მეცენატის საფლავის ქვები გადაეადგილებინა, რასაც საერთო აჟიოტაჟი მოჰყვა.    

საქართველოში არსებულმა სომეხთა სამოციქულო, წმინდა ეკლესიის ეპარქიამ ამ საკითხთან დაკავშირებით პრეს-რელიზი გაავრცელა. მასში ვკითხულობთ, რომ  წმინდა ნორაშენის სახელობის ტაძარი მე-15 საუკუნეში აიგო და დაარსების დღიდან სომეხთა ეპარქიის შემადგენლობაში შედიოდა. მეოცე საუკუნის 30-იან წლებში ეკლესიამ დაკარგა თავისი დანიშნულება და მას წიგნების საცავად იყინებდნენ. სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ საქართველოს ხელისუფლებას  წმინდა ნორაშენის ეკლესია სომხური სამოციქულო ეკლესიისთვის არ დაუბრუნებია.

humanrights.ge ესაუბრა საპატრიარქოს პრესსამსახურის უფროსს მამა დავით შარაშენიძეს. მას ეკლესიის დაარსებასთან დაკავშირებით სხვა ვერსია არ გამოუთქვამს. თუმცა აღნიშნა, იმ საკითხზე თუ ვის ეკუთვნის ტაძარი ისტორიკოსებმა უნდა იმსჯელონ.

პრობლემის თავი ისაა, რომ  წმინდა ნორაშენისა და  ჯვრის მამის ეკლესიები ერთ ეზოში მდებარეობს. აქედან მოქმედი მხოლოდ ჯვრის მამაა. ყველა ის ღონისძება, რომელიც საერთო ეზოში ან მიმდებარე ტერიტორიაზე ხორციელდება მამა ტარიელ სიკინჭელაშვილის ინიციატივით ხდება.

მიხეილ ავაგიანი, საქართველოში სომხური სამოციქულო ეკლესიის ეპარქიასთან არსებული კულტურის, ახალგაზრდობის და განათლების განყოფილების ხელმძღვანელი: ,,ტარიელ სიკინჭილაშვილმა ეკლესიის არქიტექტორულ იერსახეში, რაც ამ ეკლესიის სომხურ წარმოშობას ადასტურებდა, გარკვეული ცვლილებების შეტანა ჯერ კიდევ 1995 წლიდან დაიწყო. მან ეკლესიიდან ემბაზი და სხვა საკურთხევლის  ატრიბუტები გაიტანა. 

2005 წელს ტარიელ სიკინჭილაშვილმა წმინდა ნორაშენის ეზოში უცნობი ადგილიდან საფლავის ქვები მოიტანა და უშუალოდ ეკლესიის კედლებთან დააწყო. ტექსტი, რომელიც ამ ქვებზე არის დაწერილი, იწყება სიტყვებით „აქ განისვენებს...“. გამოდის, რომ ამ ქვების ქვეშ თავად საფლავიც არის. თუმცა არსებობს უამრავი მოწმე, რომელსაც იმის დადასტურება შეუძლია, რომ ქვები ეზოში მხოლოდ რამდენიმე წლის წინ მოათავსეს.

ტარიელ სიკინჭილაშვილმა მაისიდან ეკლესიის გარშემო ქართული ატრიბუტიკით მორთული ღობის მშენებლობაც დაიწო. ამ ღობის დემონტაჟთან დაკავშირებით თბილისის მერიამ საპატრიარქოსთან ერთად  გადაწყვეტილება უკვე მიიღო, მაგრამ მშენებლობა დღესაც გრძელდება. მერიაში აცხადებენ, რომ გადაწყვეტილების რეალიზებას მამა ტარიელ სიკინჭელაშვილი ეწინააღმდეგება. მეტიც, ეკლესიის შესასვლელი კარიც აიჭედა“.

ამ მოვლენებმა საპასუხო რეაქცია სომხეთშიც გამოიწვია. სომეხთა ეპარქიამ მორიგ გეგმაზომიერ მისაკუთრების ფაქტთან დაკავშირებით აღშფოთება გამოხატა და დაახასიათა იგი, როგორც ქართული მხარის მიერ შეთანხმების დარღვევა.

სააგენტო „კავკას პრესის“ ინფორმაციით, 21 ნოემბერს ერევანში გამართულ პრესკონფერენციაზე სომხური სამოციქულო ეკლესიის პრესსამსახურის ხელმძღვანელმა ვაგრამ მელიქიანმა განაცხადა, რომ ვანდალიზმის აქტები საქართველოში ქართული მართლმადიდებლური ეკლესიის დაუდევრობით ხდება. კონკრეტულ შედეგს არც სრულიად სომხეთის კათოლიკოსის გარეგინ მეორესა და საქართველოს პატრიარქს შორის პირდაპირი მოლაპარაკებები იძლევა.

„საქართველო თურქეთის გზას მიჰყვება და ეჩმიაძინს კომისიის შექმნას სთავაზობს, რომელიც შეისწავლის, რომელი ეკლესიაა თბილისში სომხური და რომელი - ქართული. ეს ჩვენთვის მიუღებელია, რადგან გაგვაჩნია უტყუარი მტკიცებულებები იმისა, რომ ე.წ. სადაო ეკლესიები სომხურია”, - განაცხადა ვაგრამ მელიქიანმა.

ამავე სააგენტოს ინფორმაციით, რამდენიმე დღის წინ წმინდა ნორაშენის ეკლესიასთან დაკავშირებით უმაღლეს პოლიტიკურ დონეზეც ისაუბრეს. სომხეთის პარლამენტის სპიკერი ოვიკ აბრამიანი დარწმუნებულია, რომ საქართველოს ხელისუფლება დამნაშავეებს  დასჯის. ამ საკითხზე ის  სომხეთში საქართველოს ელჩსაც ესაუბრა. რევაზ გაჩეჩილაძემ განაცხადა, რომ შეხვდა როგორც სომხურ სასულიერო პირებს და ასევე საქართველოს მთავრობასაც. ის დარწმუნებულია, რომ საქართველოს ხელისუფლება გააკეთებს ყველაფერს იმისთვის, რომ დამნაშავეები დაისაჯონ.  

მეორეს მხრივ, მამა  დავითი (შარაშენიძე) უარყოფს ვანდალიზმის ფაქტებს და აცხადებს, რომ რეალურად ყველაფერი სხვაგვარადაა. მისი აზრით, ეს არის თითიდან გამოწოვილი პრობლემა, რომელსაც სინამდვილესთან არავითარი კავშრი აქვს.

მამა დავითი (შარაშენიძე): „ადრე იქ ნაგავსაყრელი და მაწანწალების თავშესაფარი იყო. დღეს ეს ადგილი გალამაზებულია დ არცერთი საფლავის ქვა არ გადაადგილებულა.    

ღობის შიგნით ქართული ტაძარიც არის. ეს ღობე ჯვრის მამასაც ეკუთვნის, რომელიც გაცილებით უფრო ადრინდელია. სომხური ტაძრის ირგვლივ რომ ავლებდნენ ღობეს, ბუნებრივია, საქართველოში ვართ და ქართული ჯვარი იქნება გამოსახული. ათასი გარყვნილობა ხდებოდა ამ ეკლესიის ეზოში, მაგრამ რატომღაც სომხურ მხარეს პრეტენზია არ გამოუთქვამს. მას შემდეგ კი, რაც იქ სკვერი მოეწყო, ხეები დაირგო და ქვეფენილის დაგება დაიგეგმა, აჟიოტაჟი ატყდა. თუ გადაეცემა ეს ეკლესია სომხურ მხარეს, გალამაზებული ეზო ექნება“.

რაც შეხეება საფლავის ქვებს, რომლებიც მიხეილ ავაგიანის თქმით, ეკლესიის ეზოში რამდენიმე წლის წინ გადმოიტანეს, დავით შარაშენიზე უარყოფს ამ ფაქტს და ამბობს, რომ ეს ქვები ყოველთვის ამ ეკლესიის ეზოში მდებარეობდა და მათ ქვეშ საფლავებია.

ეკლესიის კარი კი პატრიარქის პრესსამასახურის ხელმძღვანელის თქმით, სახელმწიფოს მიერ აიჭედა.

მამა დავითი (შარაშენიძე): „ეს სადაო ტაძარია. იქ ქართული საეკლესიო ნაშთებიც არის. სანამ საბოლოოდ არ გაირკვევა, ვის ეკუთვნის ეკლესია, ასე იქნება. ეს არის ისტორიკოსების გასარჩევი. რამდენადაც ჩემთვის არის ცნობილი, გარკვეული მოლაპარაკება საპატრიარქოსა და სომხურ წარმომადგენლობას შორის უკვე იყო. სომხეთში არის რიგი ტაძრებისა, რომლებიც ქართულ მართლმადიდებელ ეკლესიას ეკუთვნის. რა პრეტენზიებიც აქვს სომხებს საქართველოში დაახლოები ისეთივე პრეტენზიები აქვთ ქართველებს სომხეთის ტერიტორიაზე განლაგებულ ტაძრებთან მიმართებაშიც. იქ იყო ტაძრები, რომელიც ხელყოფილი და გადაკეთებული იყო სომეხი კათოლიკეების მიერ. ქართულმა მხარემ  პრეტენზიები წამოაყენა მაგრამ სომხეთიდან არავინ გამოგვხმაურებია. შემდეგ კი ნორაშენის ირგვლივ ატყდა აჟიოტაჟი“.

ექსპერტ ნუგზარ პაპუაშვილი ამბობს, რომ დაძაბულობა ორ ეკლესიას შორის შეიძლება სახელმწიფოთაშორის კონფლიქტში გადაიზარდოს.

ნუგზარ პაპუაშვილი: „ამ ეტაპზე ასეთი ქმედებები სხვა არაფერია თუ არა პროვოკაცია. არ ვიცი, ამ ქმედებების ინიციატორებს გააზრებული აქვთ თუ არა, რასაც აკეთებენ, მაგრამ შედეგი შეიძლება ძალიან სავალალო იყოს. გარდა ამისა, ამ ინიციატივას სამართლებრივი საფუძველი არა აქვს. შენობა სახელმწიფოს და არა ეკლესიებს ეკუთვნის, მაგრამ მისი ისტორიული ფესვები სომხურ სამოციქულო ეკლესიასთან არის დაკავშირებული. ამბობენ, რომ სულ ადრე მართლმადიდებლური  ეკლესია იყოო. ეს გამოსაკვლევია, არ არის გამორიცხული. მაგრამ ფაქტია, გასაბჭოების დროს, როდესაც ეკლესიების დახურვა დაიწყეს, მაშინ სომხურ ეკლესიას ეკუთვნოდა. თან სომხური ეკლესიის სტილშიც არის აშენებული.

ლოგიკა ასეთია: ვინაიდან ნორაშენის ეკლესია ჯვრის მამის ეკლესიის ეზოშია, ხოლო მართლმადიდებელი ეკლესიის ეზოში არ შეიძლება სხვა ეკლესია იყოს, ამიტომ ეს ეკლესია ჩვენ უნდა გვეკუთვნოდეს. მართალია, საპატრიარქო ამ პროცესს აკავებს, მაგრამ ის, რომ ინიციატორი, ტარიელ სიკინჭელაშვილი, მღვდელია, საპატრიარქოს გარკვეულ პასუხსმგებლობას მაინც აკისრებს. ეს ამბები, ფაქტობრივად, 9 აპრილის შემდეგ დაიწყო, როდესაც იმ ეკლესიებში შევიდნენ, რომლებიც გასაბჭოებამდე სხვადასხვა კონფესიის ეკლესიებს ეკუთვნოდათ.

საქართველოში  საზოგადოების გარკვეულ ნაწილში არის ასეთი განწყობა: ყველა, ვინც არ არის მართლმადიდებელი, ეროვნული ინტერესების მტერია“.

მამა დავითი (შარაშენიძე) კი აცხადებს, რომ ქართულ და სომხურ ეკლესიებს შორის დაძაბულობა არ არსებობს. პირიქით, ერთმანეთის მიმართ კეთილგანწყობილები არიან.

მამა დავითი (შარაშენიძე): „სომხეთის კათოლიკოსი გარეგინი ბრძანდებოდა საქართველოში, რასაც პატრიარქის სომხეთში ვიზიტი მოჰყვა. ამგვრმა საკითხებმა ურთიერთობებზე არ უნდა იმოქმედოს“.

წმინდა  ნორაშენი არ არის ერთადერთი სადაო ეკლესია. თბილისში ასეთი კიდევ ხუთია. საკითხის გადასაწვეტად შექმნილი კომისია დღემდე უფუნქციოდაა. ხოლო პრობლემა შესაბამისი დაინტერესების და აქტიური მუშაობის, როგორც ერთი, ასევე მეორე მხრიდან, ცხადია, ვერ გადაწყდება.

2008 11 28